به موازات پیر شدن و با افزایش سن، غضروفها هم دچار فرسودگی و پیری می شوند. غضروفهای زانو هم که بین ران و ساق پا قرار گرفته اند از این قاعده مستثنی نیستند و دچار فرسودگی می شوند که به آن آرتروز زانو گفته می شود. ساییدگی مفصل زانو یکی از رایج ترین بیماریهای رایج زانو و از شایع ترین اشکال آرتروز است.
از ویژگی های اصلی آرتروز زانو از بین رفتن پیشرونده غضروف مفصلی است. غضروف مفصلی ماده ای ژلاتینی می باشد که بین دو استخوان وجود دارد.
با این وجود آرتروز و ساییدگی مفصل زانو تنها بیماری بافت غضروفی مفصل نبوده و کل ساختار زانو بعد از غضروف درگیر شده و پس از آن همه بافتها بعد از غضروف شامل استخوان زیر این غضروف و حتی منیسک ها و رباط‌ها و قسمت عصبی- عضلانی غضروف نیز درگیر می‌شوند.
هر چند با زندگی شهری و عوارض آن ابتلا به این بیماری زیادتر شده است اما مژده آن است که درمانهای بسیار مدرن و جدیدی در حیطه رشته طب فیزیکی و توان بخشی جهت درمان و کنترل این بیماری در دنیا معرفی شده است و در حال حاضر آرتروز زانو مانند سالهای گذشته یک بیماری لاعلاج نیست که بیماران صرفا مجبور شوند با آن بسازند.
آرتروز و ساییدگی زانو معمولاً از سن بالای 50 سال بارز می شود. اما بعضی از شرایط مانند:
شرایط را برای ابتلا به آرتروز زانو مستعدتر می کند.
آرتروز زانو بر اساس معاینه و عکس ساده و سایر آزمایشات به 4درجه تقسیم می شود که درجه آخر آن (شماره 4) قابل درمان با درمانهای طبی نمیباشد و لزوما باید با جراحی مفصل تعویض شود. اما عمدتا بیمارانی که به پزشک مراجعه می کنند در درجه 2 یا 3 آرتروز زانو قرار دارند و درمانهای جدید طب فیزیکی در این مراحل بسیار برای آنها کمک کننده می باشد.چنانچه بیمار در مراحل ابتدایی ابتلا مراجعه نماید مرحله درمان راحت تر و سریعتر انجام می شود.
آرتروز زانو یکی از انواع آرتریت زانو می باشد. ایجاد آرتروز زانو تا حدودی مرتبط با با مسائل ژنتیکی و نژادی بوده و احتمال ابتلا به ارتروز زانو در خانمها از اقایان بیشتر می باشد.
بیشترین عامل ایجاد زانو درد و آرتروز زانو افزایش سن و کهولت مفصل زانو می باشد.ابتلا به بیماری آرتروز زانو در زنان با سن کمتر از ۴۵ سال تنها ۲% و در زنان بین ۶۴-۴۵ سال میزان شیوع تا ۳۰% نیز بالا میرود. در زنان بالای سن ۶۵ سال شیوع آرتروز زانو ۶۸% می باشد.
از سایر عوامل موثر در ابتلا به آرتروز زانو وارد شدن ضربه و همچنین استفاده و کار زیاد این مفصل می باشد.
این عامل نیزمی تواند زمینه سازی باشد برای ارتروز زودرس زانو. از جمله عواملی که در این زمینه تاثیرگذار می باشد کوهنوردی غیر اصولی و بالا رفتن های مکرر از پله و همچنین دو زانو و چهار زانو زدن های ممتد می باشد.
از عوامل اصلی احتمال ابتلا به آرترو زانو ، چاقی می باشد. آمارها نشان می دهند که با هر کیلوگرم افزایش وزن فشار روی زانو حدود 4 برابر افزایش می یابد و این فشار و در روی پله ها حدود 16 برابر می شود.
جالب است بدانید کاهش وزن به میزان ۵ کیلوگرم ایجاد درد زانو و خود ارتروز ازنو را ۵۰% کاهش می‌یابد.
آنچه در بیماران آرتروز مورد اقرار قرار می گیرد آن است که تمامی آنها زانو درد خود را به صورت دردی عمقی در عمق زانو توصیف می‌کنند.
این در حالی است که درد با کارکردن مفصل مثلا راه رفتن تشدید می شود و با استراحت کاهش می یابد. نکته اینجاست که با پیشرفت ارتروز ممکن است درد دائمی شود.
از ویژگیهای بارز این بیماری سفتی و خشکی و زانو درد صبحگاهی در هنگام بیدار شدن از خواب یا بعد از مدتی دوره بی‌فعالیتی و بی‌تحرکی می باشد.
گرچه معمولا پس از تقریبا ۳۰ دقیقه خشکی و کمی دردتسکین پیدا می‌کند. در این بیماری، بیمار اغلب برای حرکت مفاصل خود گاهی خم کردن و گاهی راست کردن با مشکل مواجه می شود. همچنین فرد قادر نیست به دلیل زانو درد و خشکی زانو آنرا را خم و راست کند.
تغییرات مشاهده شده در مفصل از طریق اشعه ایکس
تشخیص آرتروز زانو به کمک معاینه بالینی و عکس ساده زانو در کنار رد کردن بعضی از بیماریهای احتمالی دیگر توسط پزشک متخصص آرتروز می باشد.
در معایناتی که پزشک متخصص طب فیزیکی و یا ارتوپد از بیمار انجام می دهد بر اساس ویژگیهای بالینی بیمار و پس از آن بررسی عکس رادیولوژی صورت می گیرد.
امروزه درمان آرتروز زانو مانند سالهای گذشته نبوده و طب های نوین نظیر طب فیزیکی و توانبخشی پیشرفت های زیادی در زمینه کاهش درد و درمان آرتروز زانو در مراحل مختلف بیماری را داشته است.
شایان ذکر است بی‌حرکت کردن کامل مفصل دردناک و مثلا گچ گرفتن یا اتل زانو لازم نیست.
بیماری آرتروز زانو ممکن است به علت وضعیت بد کل اسکلت بدن از زانو تا کمر یا کف پا ایجاد شده یا تشدید شود.
در این حالت با تصحیح قوس کمر و درمان کف پای صاف و نیز استفاده از کفی مخصوص در موارد زانوی پرانتزی می تواند مفید باشد.
بیمار مبتلا به آرتروز زانو و سایدگی زانو، باید از ایستادن های طولانی، زانو زدن و چمباتمه زدن خودداری نمایید.
اضافه وزن یکی از عوامل موثر در درد های مفصلی خصوصاً زانو است و به‌تدریج اثر خود را روی مفاصل فرد نشان می‌دهد. بنابراین طبق بررسی های به عمل آمده کاهش و ز ن حداقل ۵ کیلوگرم احتمال بروز آرتروز مفصلی زانو را تا ۵۰ درصد کاهش خواهد داد و در صورت حفظ و زن، اثر درمانی آن ماندگار خواهد بود و در صورت بازگشت وز ن فرد ، درد مفصل زانو نیز بازخواهد گشت.
در داروخانه ها شما محصولات متعددی را می‌بینید که تحت عنوان غضروف ساز برای درمان ساییدگی و آرتروز زانو ارایه می شود. داروهای مانند پیازکلیدین و یا آوکلیدین به دلیل ترکیبات آوکادا و سویا در یک دوره کوتاه و با دوز کافی به شما توصیه می‌شود.
داروهای مکمل یا داروهای دیگر عبارت است از:
ژل هیالورونیک اسید از قدیم هم با عناوینی مانند تاج خروس و... در بازار ژل های زانو بود. اما اکنون با پیشرفت علم پزشکی و دارویی ژل های بسیار قوی و خوبی مانند هیالوبریکس و آرترومک و لوبراویکس به کمک بیماران شتافته و هم کیفیت اثر بهتر از نظر ماندگاری دارد و هم جز اثر مکانیکیال ژل، اثرات درمانی هم پیدا کرده اند. یک درمان رایج و معجزه آسا برای بیماران مبتلا به آرتروز زانو ترکیب ژل و اوزون می باشد که بسیاری از بیماران از آن راضی هستند.
هزینه تزریق ژل زانودر کلنیک پیشگام در سال 96 در هر زانو 80 هزار تومان مطابق مصوبه وزارت بهداشت ایران می باشد.
دیگر تزریقات مفصل مانند تزریق کورتیکواستروئید نیز میتواند در کاهش علائم و درمان آرتروز زانو موثر باشد.
زنجبیل، گیاه پنجه شیطان (با عنوان دارویی Cat Claw)، زعفران، ترکیب سیاهدانه و عسل در درمان گیاهی ساییدگی زانو موثر هستند. در بین روغن های مالیدنی به زانو توصیه ما ترکیب روغن زیتون و روغن سیاهدانه و برای افرادی که به آن حساسیت دارند روغن شترمرغ می‌باشد.
وسایل کمکی درد و خشکی یا گرفتگی زانو را کاهش و توانایی حرکتی بیمار را افزایش می‌دهند و کمک می‌کنند تا بیمار با اعتماد به نفس بیشتری فعالیت‌های خود را انجام دهد.
در ادامه با متداول‌ترین وسایل کمکی آشنا می‌شویم.
کفی طبی کفش نیرویی را که از کف پا به زانو منتقل می‌شود، جذب می‌کند و فشار روی مفصل را کاهش می‌دهد. این کفی به ویژه برای بیمارانی مناسب است که تمام روز روی سطوح بتونی یا چوبی می‌ایستند.
حتی زانوبندهای بسیار ساده، مانند اسلیو (ساق) نئوپرن با حفره‌ای برای زانو، استخوان را ثابت نگه می‌دارد و درد را تسکین می‌دهد. گاهی اوقات سطح زانو به صورت ناهموار ساییده می‌شود، در چنین مواردی زانوبند سفارشی که بار تحمیل شونده روی زانو را جذب می‌کند، بسیار مفید خواهد بود.
به طور خلاصه اقدامات غیر دارویی تخصصی و درمان غیر جراحی آرتروز زانو در کلنیک پیشگام شامل